Hoe werkt het?
‘Sinds eind 2023 herpositioneren we ons als natuurherstelorganisatie, dat naast een educatief dagje uit ook gaat communiceren over onze bijdrage aan onderzoek, natuurherstel en soortbehoud. Het bieden van handelingsperspectief en creëren van bewustwording voor bezoekers is daar een belangrijk onderdeel in, en daar past de overstap van wegwerp naar hergebruik mooi in.’
‘We zijn in het najaar van 2023 gestart met een twee weken durende pilot met herbruikbare bekers. Bezoekers kregen tegelijkertijd met de beker een flyer met informatie en we hadden vijf bemande inleverpunten, omdat er nog geen statiegeldmachines waren. Bij die inleverpunten konden mensen via retourpinnen hun geld terugkrijgen. Het was bovendien voor bezoekers al toegestaan om een eigen herbruikbare beker te laten vullen op de horecalocaties in het park, met 0,25 cent korting.’
‘In 2024 zijn we volledig overgegaan op herbruikbare bekers door het gehele park. Het werkt als volgt: je bestelt je drankje bij een van de zestien restaurants, koffietenten of foodtrucks. Op de restaurantlocaties werken we met glas en porselein, en op de locaties van waar bezoekers hun drankjes vaak meenemen het park in werken we met plastic statiegeldbekers. Op die locaties spelen veel kinderen, daar willen we niet met glas werken.’
‘We bieden twee soorten hardcups aan: herbruikbare koffiebekers van 300 ml en herbruikbare limonadebekers van 400 ml. Je betaalt 1,25 euro statiegeld voor die herbruikbare beker, en wanneer de beker leeg is kun je hem opnieuw laten vullen, ook met 0,25 cent korting. Een statiegeldbeker met deksel kan niet, want dan werk je met twee items bij het inleveren. Dat is ingewikkeld. Als de apparaten het aankunnen dan is het te overwegen, maar we weten nu al van de leverancier dat het onmogelijk is omdat de deksel een barcode moet hebben. We hebben geen klachten gehad over het niet aanbieden van een deksel. Op de restaurant locaties gebruiken we ook enkel herbruikbare bekers, maar dan van porselein en glas. Voor voedsel gaan we volledig over op porselein servies behalve voor de snackbakjes, die zijn volledig van papier en worden gebruikt voor alle horeca.’
Inleveren
‘Na gebruik lever je de beker in bij een van de drie inleverpunten in het park. Bij het inleveren kan je het statiegeld terug ontvangen via Tikkie of via het scannen van een QR-code. Ook kun je het doneren aan onze Caribische Hub. Op dit moment is al 8000 euro gedoneerd aan ons project in Bonaire, waar twee onderzoekers veldwerk doen met als doel om koraalriffen te kweken in de natuurlijke omgeving.’’
‘De inleverpunten, zogeheten return vending machines van RVM Systems, zijn strategisch neergezet binnen 150 tot 200 meter van alle locaties van waar bezoekers hun drankjes vaak meenemen het park in. We kozen voor één machine in de buurt van de uitgang en twee machines bij de grootste horecalocaties. Naast herbruikbare bekers is het ook mogelijk om PET-flesjes en blikjes met statiegeld in te leveren op deze punten. Dus statiegeld op flesjes en blikjes, zoals we dat al langer kennen, en statiegeld op herbruikbare bekers komt hier samen, in dezelfde automaat. Daarbij maken we duidelijk dat herbruikbaar niet hetzelfde is als recyclen. Daar hebben we ook nog over nagedacht: willen we wel wegwerp en hergebruik in één machine? Maar het is gewoon het meest praktisch en betaalbaar. En zo houden we onze omgeving schoon en genieten onze bezoekers van hun drankjes in herbruikbare bekers.’
‘De inlevermachines zijn in beheer van de restaurantmanagers: zij zijn leidinggevend in het op tijd legen van de machines. De logistiek gebeurt door de afdeling facilitair, in nauw overleg met de restaurantmanagers’
Wassen
‘Het wassen doen we zelf. Op de restaurantlocaties hadden we al de wasfaciliteiten voor porselein en glas, en we hebben nu ook een horecalocatie omgebouwd tot een wasstraat, waar we zo’n 8000 bekers per week kunnen wassen. Er wordt een bepaald glansmiddel toegevoegd, waardoor de bekers in een paar uur drogen, ondersteboven in kratten. Daar hebben we voldoende tijd voor. We hebben daar een paar weken mee getest en dat lijkt goed te werken, dus daar zijn we mee gestart.’
Communicatie
‘We vinden het belangrijk dat het begrijpelijk is voor de bezoeker. We hebben in de communicatie-uitingen via pictogrammen onderscheid gemaakt tussen de restaurantlocaties en de gelegenheden vanwaar bezoekers consumpties meenemen het park in. En in de app en op de plattegrond is alles duidelijk zichtbaar. We doen ook een halfjaarlijkse update waarin we communiceren over hoeveel schoner ons park is. Flyers delen we nu niet meer uit vanwege duurzaamheid.’
‘Om het meenemen van de statiegeldbekers te reduceren zullen we vanaf najaar 2024 ook een beker van 400 ml aanbieden voor verkoop: die kost 8,50 euro met het eerste drankje erin. De beker is van dezelfde leverancier als de statiegeldbeker, maar heeft een iets duurdere uitstraling, én heeft een deksel. Met de verkoop en het niet uitgekeerde statiegeld dekken we de kosten van het inrichten van het systeem.’
Wat zijn de eerste resultaten en waarom werkt het?
‘Het retourpercentage van de pilot in 2023 was 84%. Toen hebben we uitgebreid gecommuniceerd, hadden we vijf bemande inleverpunten én was de beker wat fletser dan de huidige beker. Het horecapersoneel was in het begin wat huiverig want ze waren bang voor negatieve reacties. Maar alle bezoekers reageerden positief.’
‘Sinds de volledige overstap die we hebben doorgevoerd is 60 procent van de bekers ingeleverd. Dat vinden we te veel verlies, dat moet minimaal naar het retourpercentage van de pilot. Maar we hadden ook verwacht dat abonnementhouders in de eerste weken een deel van de bekers mee naar huis zouden nemen. We bekijken de cijfers per dag en zien dat het inleverpercentage hoger wordt. Ook was de eerste weken gemiddeld 6 procent van alle warme dranken bij de locaties met statiegeldbekers bring-your-own, dus 94 procent van de bezoekers koos voor de statiegeldbeker. In 2023 hadden we 300.000 drankjes in wegwerp, die nu volledig in herbruikbare bekers geschonken worden. We hebben 45.000 herbruikbare bekers ingeslagen.’
‘Onze duurzaamheidscollega gaat onze footprint constant monitoren. Als blijkt dat we niet beter bezig zijn, dan moeten we daar wel naar handelen: we willen niet terug naar wegwerp, maar we moeten dan ons businessmodel iets aanpassen: een iets fletsere beker, of het statiegeldbedrag omhoog. We geloven in herbruikbaar, maar het finetunen voor de milieu-impact en het rendabel maken van het systeem blijven we altijd monitoren. We hebben een platform binnen Microsoft, waarop we alle data kunnen koppelen: we kunnen bijvoorbeeld het kassasysteem koppelen aan de inlevermachines. Zo kunnen we de retourcijfers zien per kwartaal, maar ook de voorraad en het bijbehorende financiële plaatje. Deze opdracht is voorgelegd aan onze dataspecialist als voorwaarde om live te kunnen gaan: dus financiële controle.’
‘We zijn hier als organisatie een jaar intensief mee bezig geweest. Hoe meer je je gaat verdiepen in dit onderwerp, hoe logischer het is om naar hergebruik over te stappen. De huidige maatschappij is heel erg gewend aan wegwerp, daar willen wij verandering in brengen.’
“Het horecapersoneel was in het begin wat huiverig want ze waren bang voor negatieve reacties. Maar alle bezoekers reageerden positief.”
Voor welke uitdagingen stonden jullie?
‘De grootste uitdaging is dat de wetgeving op het gebied van wegwerpplastic echt maatwerk is, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen consumptie ter plaatse en to-go. We zitten in de Club van Elf, met de toonaangevende dagattracties van Nederland. Daar hebben we veel overleg gehad: een Rijksmuseum is een heel andere locatie dan die van ons. Er is niet echt een blauwdruk die we overal neer kunnen leggen. Maar wij omarmen deze ontwikkeling en zien het als een enorme kans.’
‘Het wassen van de bekers is ook een uitdaging: dat moeten we gaan onderzoeken. De vaatwassers op de restaurantlocaties moesten omgebouwd worden, zodat de bekers goed konden staan. Nu zijn ze daar speciaal voor ingericht. We verwachten daarnaast dat in het hoogseizoen de druk te groot wordt en we zijn daarom bezig met een externe partij om het wassen door hen te laten doen. We hebben het ook gehad over een mobiele wasstraat die hier een tot twee dagen in de week vast kan staan. In het laagseizoen verwachten we zo’n 4000-5000 bekers per week, en in het hoogseizoen zo’n 1500 tot 2000 per dag.’
‘Nog een uitdaging is dat je met zoveel verschillende partijen aan tafel zit, voornamelijk intern. Het gaat elke afdeling aan: duurzaamheid, horeca, marketing, facilitair, bezoekersbeleving, financiën, IT. De voorbereiding was een langdurig proces, en het was belangrijk om intensief samen te blijven praten en dit als project op te pakken met voldoende draagvlak. Maar dat is gelukt, vooral door periodiek bij elkaar te zitten met een kernteam vanuit alle disciplines. In het begin was het vooral operationeel: wat zijn onze behoeften en die van de bezoeker? Je begint klein, vanuit de operatie denkend, en vervolgens ga je het steeds groter oppakken. Voor en tijdens lancering hadden we tweewekelijks overleg, dit werd als belangrijk project geprioriteerd.’
‘Het kost geld. Daarom hebben we een marge ingebouwd om dit systeem de komende twee, drie jaar te kunnen opzetten. We kunnen wel een beetje investeren, maar dat kunnen we niet blijven doen. Na die jaren verwachten we dat de markt dusdanig ontwikkeld is, en dat het retourpercentage omhoog is gegaan zodat het systeem kostenefficiënter wordt. Die ontwikkeling zie je nu al langzaam, door de verplichting vanuit de wetgeving. Maar nu, in deze beginfase, is het als dagattractie moeilijk om dat direct goed op te zetten.’
Welke stappen willen jullie nog zetten?
‘De eerste hebben we dit jaar gezet, met de volledige overstap naar herbruikbare bekers. Belangrijk is dat we de komende periode kritisch gaan monitoren wat de effecten zijn. We zijn aan het kijken of we naast de drie inlevermachines nog twee of drie passieve inleverpunten met een prullenbak kunnen opzetten, waardoor bezoekers automatisch het statiegeld doneren. De snackbakjes zijn wel volledig papier, maar is nog steeds wegwerp. We hebben wel onze eigen composteermachine, en daar gaan sowieso etensresten in, en de snackbakjes. Maar ondanks dat het buiten de wetgeving op het gebied van wegwerpplastic valt, zijn we aan het kijken hoe we dat ook kunnen meenemen in deze transitie. Sachets en dat soort zaken zijn niet verboden, maar daar willen we wel vanaf. Daarom gaan we voor frietsauzen over op emmers met pompen. We weten niet hoe de markt zich gaat ontwikkelen, we zijn ook maar aan het uitproberen en nog steeds lerende. Dat is inherent aan het vooroplopen in alles wat nieuw is. Voor ons is het belangrijkste dat de eerste stap, van wegwerp naar herbruikbaar, is ingezet. Een stap waarin we onze 1,5 miljoen bezoekers per jaar voornamelijk bewust willen maken over deze transitie. Hiernaast loopt de doorontwikkeling om onze service zo efficiënt en duurzaam mogelijk te maken.’
3 tips voor een succesvolle omslag naar herbruikbare bekers bij dagattracties
- Door effectiviteit van het hergebruik systeem te monitoren kan je bijsturen waar nodig en maximaal impact maken.
- Door retour van herbruikbare verpakkingen en statiegeld blikjes/flesjes te combineren zijn de inleverpunten duidelijk en makkelijk voor bezoekers.
- Korting van 25 cent bij het hergebruiken van de beker spoort bezoekers aan om meerdere keren dezelfde beker te gebruiken en dat spaart een wasstap uit.
