Meer informatie over de afbakening en definities van de regelgeving is te vinden in de volgende documenten:

• Afwegingskader Regelgeving kunststofproducten voor eenmalig gebruik
• Aanvullend informatie (update mei 2023) op het Afwegingskader
• Aanvullend informatie (update juli 2023) op het Afwegingskader

De regels gelden voor alle bekers die bedoeld zijn voor eenmalig gebruik. Ook als ze deels uit plastic bestaan, zoals de kartonnen koffiebekers met een plastic laagje tegen het lekken. 

Voor bakjes gaat het om vormvaste bakjes waaruit direct kan worden geserveerd of gegeten, zonder verdere bereiding van het eten. Waarbij de verpakking helemaal of voor een deel bestaat uit plastic en bedoeld is voor eenmalig gebruik. Bijvoorbeeld een plastic bakje voor warme maaltijden, bakjes voor maaltijdsalades en bakjes voor portieverpakkingen zoals noten, groente, beleg, saus en zuivelproducten. Zakjes en wikkels vallen niet onder de regels, zoals een frietzak of een wikkel om een broodje. 

De regels gelden ook voor bekers en bakjes die gemaakt zijn van biologisch afbreekbaar plastic en plastic van hernieuwbare grondstoffen. Deze bioplastics zijn in het milieu namelijk ook schadelijk, net als andere plastics.

Op een rijtje:
Wel onder de regels vallen:

• Bekers en bakjes voor eenmalig gebruik, die plastic bevatten:
  • Bioplastic
  • Toegevoegde polymeren om water- of vetafstotend te maken
  • Producten met een plasticvrij logo. Dit logo sluit het product niet uit van de regelgeving

Voor bakjes geldt aanvullend:

• Het voedsel hoeft niet verder bereid te worden, zoals koken, ontdooien of verwarmen 
• Bakjes met voorverpakt eten: alleen eenpersoonsporties
• Bakjes die ter plekke worden gevuld: geen volumegrens

Niet onder de regels vallen:

• Herbruikbare bekers en bakjes, ook als ze uit plastic bestaan.
• Flexibele voedselverpakkingen, zoals zakjes, folies en wikkels. Let op: deels vormvast en deels flexibel valt wél onder de regels.
• Plasticvrije materialen, zoals hout of papier waar geen plastic aan is toegevoegd.

Wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten mogen vanaf 1 januari 2024 niet meer aangeboden worden voor consumptie op locatie. Het is de bedoeling dat u de voorraden van wegwerpbekers en -bakjes die bedoeld zijn voor consumptie op locatie opmaakt voordat het verbod op 1 januari 2024 ingaat. U mag uw huidige voorraad niet meer opmaken na die periode.

Ja. In Nederland worden bekers en verpakkingen met een op waterdispersie gebaseerde coating niet gezien als plasticvrij. Het gebruik van deze bekers en bakjes zijn voor consuptie op locatie per 1 januari 2024 verboden. Voor afhalen en bezorgen geldt vanaf 1 juli 2023 dat er voor deze producten een meerprijs gerekend moet worden en een herbruikbaar alternatief aangeboden moet worden

Helaas kunnen er in EU-landen verschillen zijn in interpretatie en toepassing van de definitie van kunststofproducten. Verklaringen en certificaten vanuit andere landen waarin een product als plasticvrij wordt gezien, zijn geen garantie dat het product in Nederland niet onder de regels valt. In Nederland geldt: als er polymeren in zitten om het product vet- of waterafstotend te maken, zijn deze polymeren een structureel hoofdbestanddeel van de verpakking. Dan valt de verpakking binnen de regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Andere landen kunnen een andere beoordeling geven over de toegevoegde polymeren om het product water- en vetafstotend te maken, waardoor de certificaten daar wel geldig kunnen zijn.

Bekers en verpakkingen die kunnen worden gebruikt zijn voorzien van het SUP-logo. Voor consumptie voor afhalen en bezorgen dient er een meerprijs gerekend te worden en een herbruikbaar alternatief of de mogelijkheid tot BYO aangeboden te worden en voor “ter plaatse” consumptie zijn ze per 1-1-2024 verboden

Zie voor een toelichting de paragraaf ‘Reikwijdte: definitie van kunststofproducten’ op pagina 14 van de Ministeriële regeling.

Ja, de regels gelden ook voor van plastics van hernieuwbare grondstoffen (bio-gebaseerde plastics) en van biologisch afbreekbaar plastic. 

Bio-gebaseerde plastics zijn, net als plastics van fossiele grondstoffen, schadelijk als ze in het milieu terechtkomen. Hoewel deze plastics gemaakt zijn van hernieuwbare grondstoffen, hebben ze veelal dezelfde eigenschappen als gewoon plastic. Wel zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van bio-gebaseerde plastics. Die kunnen bij de herziening van de SUP-Richtlijn in 2027 gevolgen hebben voor de regels, maar op dit moment gelden er geen uitzonderingen voor bio-gebaseerde plastics.

Biologisch afbreekbare (ook bekend als composteerbare) plastics breken wel sneller af dan fossiele of bio-gebaseerde plastics, maar te langzaam voor de composteermachines die voor de verwerking van gft worden gebruikt. Biologisch-afbreekbare plastics mogen daarom niet bij het plastic afval én niet bij het gft, maar moeten bij het restafval (oftewel: verbranding). Daarnaast zorgt het bij veel klanten voor verwarring, omdat men denkt dat je het bij het plastic afval kunt weggooien. Of juist bij het gft, omdat er ‘composteerbaar’ op staat. Dit zorgt voor een slechtere kwaliteit van deze afvalstromen en hindert de recycle- of composteerprocessen.

Dit is vergelijkbaar met hoe statiegeld, of het extra betalen voor een plastic tas, op een kassabon wordt vermeld. De meerprijs voor wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten, moet apart worden vermeld onder het betreffende artikel. Een maaltijd kan wel in één keer worden aangeslagen, ook als de verpakking uit meerdere onderdelen bestaat. Zie het voorbeeld hieronder. Voor de eenduidigheid adviseert de Rijksoverheid om het op de kassa aan te slaan als “plastic product” of meer specifiek als “plastic beker” en “plastic bakje”. In de supermarkten is gekozen voor de term ‘heffing SUP’, waarbij SUP staat voor single-use plastic.

Ja. Volgens deze regels hoeft het alleen zichtbaar te zijn op de kassabon, per afzonderlijk artikel. Maar er gelden ook regels onder het "Besluit prijsaanduiding producten". Daarin staat dat de verkoopprijs bij elk product vermeld moet staan. Onder verkoopprijs wordt verstaan: “de uiteindelijke prijs voor een eenheid van een product of een gegeven hoeveelheid van een product, met inbegrip van de omzetbelasting en alle overige belastingen”. Dat betekent dat de meerprijs ook op de prijskaarten in de winkel moet worden gemeld.

Deze mag de exploitant zelf houden. Bijvoorbeeld om te investeren in herbruikbare bekers of bakjes. Als er ruimte voor is, kan de ondernemer zelf bekers en bakjes terugnemen en wassen. Is daar geen ruimte voor, dan kan de ondernemer een externe aanbieder inschakelen voor het inzamelen en wassen. Het doel van de regels is om herbruikbare oplossingen goed op schaal te brengen, zodat de klant én de ondernemer meerdere keuzes hebben.

Bij een transactie zonder bon is het belangrijk om de klant alsnog op de hoogte te brengen van de meerprijs. In het geval van een koffieautomaat of zelfscankassa kan dit duidelijk worden vermeld op het scherm. Net als op een fysieke bon is het hierbij belangrijk dat de klant weet voor welk product welke meerprijs geldt.

Over de verkoop van wegwerpbekers en -bakjes moet btw worden betaald. Anders dan eerder gecommuniceerd geldt hiervoor niet standaard het hoge tarief van 21%.

Voor de verpakking geldt hetzelfde btw-tarief als voor het product in de verpakking. Dit betekent dat over de toeslag op verpakte voedingsmiddelen en wegwerpbekers met bijvoorbeeld koffie of frisdrank, 9% btw moet worden betaald (het tarief voor voedsel, koffie en frisdrank). Terwijl over de toeslag voor een plastic wegwerpglas met wijn of bier 21% btw moet worden betaald (het tarief voor alcoholhoudende dranken). 

De Tweede Kamer heeft in oktober drie moties aangenomen over de regels voor wegwerpbekers en -bakjes. Eén motie vraagt om afschaffing van de meerprijs die mensen betalen als ze bij consumptie onderweg voor wegwerpbekers of -bakjes met plastic kiezen.

De andere twee moties gaan over het verruimen van de uitzondering voor wegwerpbekers voor consumptie ter plekke. Als wegwerpbekers minder dan 5 procent plastic bevatten, goed ingezameld worden en honderd procent gerecycled kunnen worden, moeten die worden toegestaan. In de praktijk gaat het vooral om de koffiebekertjes, die vaak van papier of karton zijn met een laagje plastic tegen het lekken.

In reactie op deze moties heeft staatsecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat in een Kamerbrief aangegeven dat de regels rondom wegwerpplastics van kracht blijven. Wel heeft de staatssecretaris toezichthouder ILT de instructie gegeven om de handhaving voor een deel tijdelijk niet toe te passen. De volledige reactie is te lezen in de Kamerbrief.  

De regelgeving blijft van kracht. Wel wordt er door de handhaving deels aan te passen, ruimte geboden om geen meerprijs te rekenen voor consumptie bij afhalen en bezorgen. Ondernemers mogen deze meerprijs wel blijven rekenen. Verder blijven ze verplicht om een herbruikbaar alternatief aan te bieden of een bring your own beker of bakje te accepteren. Hier kan de Inspectie Leefomgeving en Transport op handhaven.

De regelgeving blijft van kracht en de nieuwe regels gaan per 1 januari in. Wel wordt er door de handhaving deels aan te passen, ruimte geboden om onder voorwaarden bepaalde papieren en kartonnen wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten te gebruiken bij consumptie ter plaatse. De Inspectie Leefomgeving en Transport zal niet handhaven bij consumptie ter plaatse op papieren en kartonnen bekers en bakjes die bestaan uit maximaal vijf procent plastic, waarvan aantoonbaar 75 procent van de bekers en bakjes worden ingezameld om te recyclen en die voor honderd procent kunnen worden gerecycled. Wilt u als ondernemer gebruik maken van dit soort bekers en bakjes? Dan moet u zich melden bij de ILT. Op de website van de ILT vindt u meer informatie en het meldformulier.

De regelgeving voor consumptie op locatie blijft gelden vanaf 1 januari 2024. Ondernemers die al hebben geïnvesteerd om aan deze regels te voldoen, hebben dit dus niet voor niets gedaan.

Als u gebruik maakt van papieren of kartonnen wegwerpbekers en/of -bakjes die maximaal 5 procent kunststof bevatten, moet u dit kunnen recyclen. De definitie van recycling die hierbij geldt is: “nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor een ander doel, met inbegrip van het opnieuw bewerken van organische afvalstoffen, en met uitsluiting van energieterugwinning en het opnieuw bewerken tot materialen die bestemd zijn om te worden gebruikt als brandstof of als opvulmateriaal”. Deze definitie komt uit Artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer.

Als u gebruik maakt van (papieren of kartonnen) wegwerpbekers en/of bakjes die meer dan 5 procent kunststof bevatten, kunt u gebruik maken van de beperkte uitzondering van hoogwaardig recycling. U moet de bekers en bakjes dan aanbieden voor hoogwaardige recycling tot voedselcontactmaterialen. Meer informatie over deze uitzondering van hoogwaardige recycling is op deze pagina te vinden onder de kop 'uitzonderingen'.

In beide gevallen geldt dat u aantoonbaar aan de gestelde inzamelpercentages voldoet, en dat u zich moet melden bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Op de website van de ILT vindt u meer informatie en het meldformulier.

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ziet erop toe dat bedrijven, organisaties en supermarkten zich aan de regels houden. Door signalen te verzamelen, informatie te geven en te waarschuwen waar nodig. Op basis van de verzamelde informatie treedt de ILT handhavend op, bijvoorbeeld door een last onder dwangsom op te leggen.

Vanwege drie aangenomen moties in de Tweede Kamer heeft staatssecretaris Heijnen de ILT tijdelijk opgedragen om vanaf 1 januari 2024 niet te handhaven op een deel van de regelgeving. De ILT zal bij consumptie onderweg tijdelijk niet handhaven op de verplichte meerprijs voor wegwerpbekers en -bakjes met plastic. Het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of accepteren dat mensen hun eigen bekers of bakjes meenemen, blijft wel verplicht. De ILT kan hierop handhaven.

Daarnaast zal de ILT tijdelijk niet handhaven bij consumptie ter plaatse op papieren en kartonnen bekers en bakjes die bestaan uit maximaal vijf procent plastic, waarvan aantoonbaar 75 procent van de bekers en bakjes worden ingezameld om te recyclen en die voor honderd procent kunnen worden gerecycled. Wilt u als ondernemer gebruik maken van dit soort bekers en bakjes? Dan moet u zich melden bij de ILT. Op de website van de ILT vindt u meer informatie en het meldformulier.

Bij een eventuele inspectie zal de ILT handhaven op wat er op de voedseluitgiftepunten wordt verstrekt. In het geval van consumptie ter plaatse, wordt er dus gehandhaafd op het feit dat u daar herbruikbare bekers verstrekt. Er wordt hierbij dus niet gekeken naar wat er in de prullenbak zit.

Als ondernemers wegwerpbekers en -bakjes gebruiken die plastic bevatten, moeten zij vanaf 1 juli 2023 óók bij bezorgen een meerprijs rekenen en hun klanten een herbruikbaar alternatief aanbieden. Een andere optie is om gebruik te maken van een verpakking zonder plastic. Het accepteren van een eigen beker of bakje (bring your own) is in de praktijk geen optie bij het bezorgen van maaltijden. 

Afhalen/bezorgen: voor voorverpakte eenpersoonsporties van dranken en maaltijden voor consumptie to go wordt standaard een meerprijs betaald vanaf 1 juli 2023. Een herbruikbaar alternatief is namelijk niet mogelijk.

Ter plaatste: het is vanaf 1 januari 2024 verboden om voorverpakte eenpersoonsporties van dranken en maaltijden voor consumptie op locatie aan te bieden.

De regelgeving gaat alleen om bekers en vormvaste bakjes. Zakjes en wikkels mogen bijvoorbeeld wel zonder toeslag worden aangeboden voor afhalen en bezorgen en zijn niet verboden bij consumptie op locatie. Zie ook: "Welke bekers en bakjes vallen onder de regels?"

De klant is verantwoordelijk voor de hygiëne van het voedsel vanaf het moment dat die het voedsel aanneemt in een eigen verpakking. Als u bring your own aanbiedt als herbruikbaar alternatief voor klanten, mag u een meegebrachte verpakking weigeren als deze er niet schoon uitziet.

Als een klant zelf een bestelling doet, is er sprake van 'ter plekke bereid en verpakt'. Als een klant iets koopt wat al is verpakt en in het schap of in de vitrine ligt, dan is het ‘voorverpakt’. Voor de voorverpakte producten geldt de meerprijs voor portieverpakkingen en eenpersoonsmaaltijden (zie de portiegrootte-lijst in het afwegingskader). Voor ter plekke bereide en verpakte producten geldt er geen grens voor de portiegrootte. Dan geldt de meerprijs ook als het een ‘ready to eat’ is voor meerdere personen. In dit geval geldt ook de verplichting om een herbruikbaar alternatief aan te bieden, zoals een retourneerbaar bakje of een meegenomen bakje.

In de ministeriële regeling over kunststofproducten voor eenmalig gebruik (Artikel 1.1) staat de definitie van hoogwaardige recycling die specifiek voor deze regeling geldt: "nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt tot materialen of voorwerpen die in de handel mogen worden gebracht als voedselcontactmaterialen". Hoogwaardige recycling betekent (binnen deze regeling) dus dat de wegwerpbekers en -bakjes, inclusief het kunststofdeel, weer gerecycled kunnen worden tot voedselcontactmaterialen, binnen de daarvoor geldende Europese en nationale regels. De uitzondering die geldt voor het verbod op wegwerpbekers en -bakjes is via de definitie van hoogwaardige recycling bewust zeer beperkt gehouden, omdat de overgang naar herbruikbare alternatieven de norm is. 

Het recyclen van samengestelde kunststofverpakkingen, bijvoorbeeld van koffiebekers tot papieren voedselverpakkingen, voldoet niet aan de in de regeling geldende definitie van hoogwaardige recycling. Het kunststofdeel van de samengestelde materialen wordt namelijk niet gerecycled tot nieuwe voedselcontactmaterialen.

Momenteel komt volgens de regeling alleen het materiaal PET in aanmerking voor de uitzondering die geldt voor verpakkingen die worden ingezameld voor hoogwaardige recycling. Maar ook bij wegwerpbekers en -bakjes van PET gelden er enkele voorwaarden om voor de uitzondering in aanmerking te komen. In de praktijk moet dit samengaan met een goed werkend retoursysteem, om aan de inzamelpercentages te voldoen.

In oktober 2023 zijn er in de Tweede Kamer twee moties aangenomen over de regelgeving die geldt bij consumptie ter plaatse. Eén over de definitie van hoogwaardige recycling, en één over de uitzondering van bepaalde wegwerpbekers en -bakjes binnen de regelgeving. Op deze pagina onder de kop 'Gevolgen aangenomen moties voor regelgeving' vindt u hierover meer informatie.

Voor zorginstellingen en gesloten instellingen (zoals gevangenissen) gelden de reductiemaatregelen niet overal. Vanwege kruisbesmettingen, hygiëne en veiligheid is het gebruik van wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten hier in sommige gevallen onvermijdelijk. Deze instellingen mogen per geval zelf beoordelen of het gebruik van wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten nodig is.

Belangrijk: de uitzondering geldt alleen op plekken waar zorg wordt verleend. In bijvoorbeeld de kantine of kantoren van de medewerkers gelden de reductiemaatregelen wel.

Er is een ‘toolkit’ ontworpen met veel campagnemateriaal dat u als ondernemer kunt gebruiken, zoals posters en banners.

Daarnaast zijn er voor ondernemers (en gemeenten) informatie- en communicatiemiddelen te gebruiken, zoals factsheets en social media teksten. Deze vind u in de communicatietoolbox op deze website.

Gratis koffie uit koffieautomaten die midden in een supermarkt staan, vallen onder de regels voor consumptie ter plaatse. Vanaf 1 januari 2024 mag deze koffie dus niet meer (gratis) worden uitgegeven in plastic wegwerkbekertjes. Er moet gebruik worden gemaakt van een herbruikbaar alternatief.

Betaalde koffie uit koffieautomaten voor de klapdeurtjes van een supermarkt vallen onder de regels voor consumptie to go. Vanaf 1 juli 2024 moet er dus een meerprijs worden betaald voor deze koffies en moet er daarnaast een herbruikbaar alternatief beschikbaar zijn.